Τα μυστήρια του Ιταλικού Ρόλου στη Λιβύη

Το Royal United Services Institute (RUSI) - το παλαιότερο βρετανικό ίδρυμα

Το  βρετανικό Ινστιτούτο σημειώνει ότι ο Φαγιέζ αλ Σάρατζ, πρωθυπουργός της Εθνικής Συμφωνίας με έδρα την Τρίπολη, ανακοίνωσε στις 21 Αυγούστου κατάπαυση του πυρός σε ολόκληρη τη χώρα και παύση όλων των εχθροπραξιών. Το αίτημα υποστηρίχθηκε από τον Ακίλα Σάλεχ, επικεφαλής του κοινοβουλίου της Λιβύης, με έδρα το Τομπρούκ.

Η κατάπαυση του πυρός είναι απίθανο να διαρκέσει πολύ. Ωστόσο, μπορεί να είναι μια μοναδική ευκαιρία για την Ιταλία, μία από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που  πλήττονται περισσότερο από τις εξελίξεις στη Λιβύη, να ξαναρχίσει την προσέγγισή της στη σύγκρουση και να ξανακερδίσει την επιρροή της στη χώρα.

Η εξωτερική πολιτική της Ρώμης στη Λιβύη

Η Λιβύη υπήρξε από καιρό μία από τις προτεραιότητες  της εξωτερικής πολιτικής της Ιταλίας. Μεταξύ του  2015 και 2016, η Ρώμη ήταν ένας από τους κύριους υποστηρικτές της διαδικασίας των Ηνωμένων Εθνών που οδήγησε στη Συμφωνία  Σκιράτ [Skhirat] και στη δημιουργία  της Κυβέρνησης της Εθνικής Συμφωνίας. Η  Ιταλία έχει σημαντικά ιστορικά και στρατηγικά συμφέροντα στη Λιβύη και η Ρώμη προσπάθησε να σταθεροποιήσει τη χώρα ενισχύοντας μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η συμφωνία Σκιράτ ήταν μια μεγάλη επιτυχία για την ιταλική εξωτερική πολιτική στην περιοχή. Ωστόσο, η Ρώμη δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει επιτυχώς την επιρροή της στην GNA και έχασε το έδαφος σε πιο ενεργητικούς παίκτες καλύτερα προετοιμασμένους να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στη σύγκρουση (Τουρκία).

Φοβούμενη ότι θα φαινόταν πολύ κοντά στην ισλαμική κυβέρνηση της Τρίπολης ή διακατέχονταν από την επιφύλαξη της υποστήριξης μιας λανθασμένης ηγεσίας, η Ιταλία προσπάθησε να δημιουργήσει επαφές με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, τον διοικητή του ολοένα και πιο ισχυρού εθνικού στρατού της Λιβύης, ο οποίος υποστηρίζεται επίσης από τη Ρωσία, τη Γαλλία, τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο.

Ενώ η Ρώμη υποστηρίζει επίσημα την κυβέρνηση Σάρατζ, αναγνώρισε επίσημα τον Χαφτάρ ως νόμιμο παίκτη.

 Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση απέτυχε, γιατί εξασθένησε τις σχέσεις με την κυβέρνηση της εθνικής συμφωνίας και απέτυχε, επίσης,  να δημιουργήσει σημαντικούς δεσμούς με τον Χαφτάρ. 

Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας, αναζητώντας πιο αξιόπιστους εταίρους, πλησίασε την Τουρκία. 

Η στρατιωτική υποστήριξη της Άγκυρας επέτρεψε στην Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας να ξεκινήσει την Επιχείρηση ‘Καταιγίδα’ που έσπασε την πολιορκία της Τρίπολης και επέτρεψε στις δυνάμεις της GNA να ανακτήσουν τον έλεγχο των εδαφών που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας  του Εθνικού Στρατού.  Ταυτόχρονα, η Ιταλία περιθωριοποιήθηκε από το Λιβυκό θέατρο.

Οι τέσσερις λόγοι της δυναμικής προσέγγισης της Ρώμης στη Λιβύη

Ωστόσο, η Ιταλία φαίνεται να επιστρέφει σε μια πιο δυναμική προσέγγιση στη Λιβύη.  

Αυτό οφείλεται σε τέσσερις βασικούς λόγους.

Πρώτον,

η ισορροπία ισχύος στο έδαφος έχει αλλάξει δραματικά. Η Ιταλία προσπάθησε να δημιουργήσει επαφές με τον Χαφτάρ όταν ο στρατάρχης είχε τη μεγαλύτερη θέση στη σύγκρουση. 

Η  Ρώμη ήθελε να αντισταθμίσει την πιθανή πτώση της κυβέρνησης της Εθνικής Συμφωνίας, και έτσι αναγνώρισε επίσημα την αντίπαλη φατρία. 

Σήμερα, η παλίρροια έχει αλλάξει και οι δυνάμεις της κυβέρνησης της Εθνικής Συμφωνίας βρίσκονται στο κατώφλι της Λιβυκής Ημισελήνου. 

Η  Ιταλία έχει δείξει την υποστήριξή της προς την κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας στα πρώτα της στάδια και βοηθά ενεργά την κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ στην εκκαθάριση ναρκών από τις γειτονιές της πόλης.

Δεύτερον,

η νέα δυναμική της Ιταλίας είναι μια αντίδραση στην αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στον εμφύλιο πόλεμο. Τον Ιανουάριο, η Τουρκία άρχισε να στέλνει στρατεύματα στη χώρα. 

Η  Άγκυρα βοήθησε την Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας σε μια εποχή ανάγκης, όταν ο Χάφταρ ήταν στα περίχωρα της Τρίπολης, και η στρατιωτική επιχείρηση ήταν δυνατή μόνο χάρη στην υποστήριξή της. 

Η Τουρκία έχει τώρα μεγάλη επιρροή στην GNA, με την οποία υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο, το οποίο πιστεύεται ότι δίνει στην Τουρκία μεγαλύτερη πρόσβαση στα ύδατα πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης.

Ορισμένες χώρες επέκριναν έντονα το μνημόνιο συνεννόησης, το οποίο ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη θέση της κυβέρνησης εθνικής συμφωνίας στη διεθνή σκηνή. 

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Ελλάδα και η Αίγυπτος υπέγραψαν μια ναυτική συμφωνία σε άμεση αντίθεση με το Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης: Αν όχι απόλυτη υποστήριξη για το Χαφτάρ, η υπογραφή της Αθήνας ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας.

Τρίτον,

 η ροή μεταναστών και προσφύγων στη Μεσόγειο είναι ένα κρίσιμο ζήτημα στην εσωτερική πολιτική της Ιταλίας. 

Κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι φτάνουν στην Ιταλία από τις ακτές της Λιβύης. Τον Ιούλιο, η ιταλική κυβέρνηση ανανέωσε μια συμφωνία με την κυβέρνηση της εθνικής συμφωνίας σύμφωνα με την οποία η Ρώμη θα συνέχιζε να χρηματοδοτεί την ακτοφυλακή της Λιβύης για τον έλεγχο των αναχωρήσεων. 

Η Ιταλία θέλει να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Τρίπολη για να περιορίσει τη ροή μεταναστών και προσφύγων από τη Λιβύη.

Τέταρτον,

 η Ρώμη θέλει να εξαλείψει τον αποκλεισμό που επιβλήθηκε στα πεδία πετρελαίου από τον Ιανουάριο του 2020. 

Οι εισαγωγές πετρελαίου από τη Λιβύη καλύπτουν μεγάλο μέρος της ενεργειακής ζήτησης της Ιταλίας και η Eni - η μεγαλύτερη εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ιταλίας - διακυβεύεται πολύ στη χώρα. 

Το 2019 η Eni παρήγαγε περίπου 37 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 10,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στη Λιβύη. Τον Ιανουάριο οι πολιτοφυλακές έκλεισαν αρκετές πετρελαιοπηγές στην ξηρά, μια διαδικασία που διέκοψε σημαντικά την παραγωγή της Eni. 

Οι πετρελαιοπηγές άνοιξαν ξανά στις αρχές Ιουνίου, αλλά έκλεισαν ξανά λίγες μέρες αργότερα. 

Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών  Λουίτζι Ντι Μάιο, έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το άνοιγμα των πετρελαιοπηγών αποτελεί προτεραιότητα για την Ιταλία και ότι η ιταλική διπλωματία θα εργαστεί για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Η Ιταλία πρέπει να δράσει άμεσα

Ως εκ τούτου, η Ιταλία έχει ένα μεγάλο κίνητρο για να ανακτήσει την επιρροή της στην κρίση της Λιβύης. 

Για να ανακτήσει έναν εξέχοντα ρόλο, πρέπει να δράσει αμέσως, προτού οι μεγάλες εξελίξεις εκτρέψουν την κατάσταση ξανά.

 Είναι σαφές ότι η Ιταλία δεν μπορεί να παράσχει στην Τρίπολη την ίδια υποστήριξη με την Τουρκία. 

Επιπλέον, οποιαδήποτε περαιτέρω στρατιωτική κλιμάκωση θα ήταν αντίθετη με τα ιταλικά συμφέροντα. 

Η Ρώμη θέλει μια σταθερή και ενοποιημένη χώρα και αυτή μπορεί να είναι μια λογική στιγμή για να μεσολαβήσει μεταξύ των μερών και να βρει συμβιβασμό. 

Είναι αλήθεια ότι η GNA έχει ένα κίνητρο να ενισχύσει τις πρόσφατες νίκες της, αλλά μπορεί να μην θέλει να αποκτήσει περισσότερη περιοχή από ό, τι μπορεί να κρατήσει. 

Εξάλλου, παρόλο που ο Χαφτάρ δεν ενθάρρυνε ποτέ συμβιβασμό, η Βουλή των Αντιπροσώπων θα μπορούσε να έχει διαφορετική γνώμη: Η διαφορετική αντίδραση στην κατάπαυση του πυρός την περασμένη εβδομάδα τονίζει πλήρως τις τριβές μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Χαφτάρ.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ιταλία πρέπει να προωθήσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και να λάβει υπόψη την περιφερειακή δυναμική της.